Enfeksiyondan korunma, bakteriler, virüsler, parazitler, mantarlar, gibi mikroorganizmaların insan vücuduna değişik yollarla girmesiyle ortaya çıkan hastalığa denir.
Enfeksiyonların bulaşma yolları nelerdir?
Hava yolu ile bulaşma: Mikroorganizmaları içeren toz parçacıkları havada asılı kalırlar ve hava akımları ile geniş alanlara yayılırlar. Solunarak insan vücuduna bulaşması ile meydana gelir. Örneğin: Tüberküloz
Temas yolu ile bulaşma: Bunda ise isimden anlaşılacağı üzere temas sonucu oluşan bulaşmadır. Doğrudan temas, dolaylı temas, damlacık saçılması yollarından biriyle olur.
Doğrudan temas: Mikroorganizmaların insandan insana fiziksel dokunma ile bulaşmasıdır. Uçuk ve bit enfeksiyonları buna örnek verilebilir.
Dolaylı temas: Kişi mikropla bulaşmış bir nesneye dokunmasıyla meydana gelen temastır. (Kapı kolu, asansör düğmesi gibi)
Damlacık saçılması: Hasta kişinin solunum salgıları ile temas sonucu oluşur. Hasta konuşma, gülme, hapşırma, öksürme ile ortama bulaşan salgı saçar. Bu salgılar havada 1 metre kadar yayılarak yakınındaki sağlam kişinin ağzından, burnundan girebilir. Zatürre grip boğmaca gibi hastalıklar bu temas sonucu bulaşan hastalıklardır.
Ara kaynak ile bulaşma: Sağlıklı bir kişi tarafından alınıncaya kadar mikroorganizmaların yaşam döngüsünü sağlayan maddelere ara kaynaktır. Su, kan, serum, plazma, çeşitli tedaviler, yiyecek maddeleri ve dışkılar ara kaynak olabilir. Tifo, kolera bu enfeksiyona örnek verilir. Yurtdışı seyahatlerde açıkta satılan yiyecekleri almamak, kapalı kutularda satılan ve güvenli olduğundan emin olunan sıvıları tüketmek sağlık açısından çok önemlidir.
Vektör yolu ile bulaşma: Mikroorganizmayı canlı bir organizmaya aktaran pire, kene yada sivrisinek gibi bir ara taşıyıcıyla bulaşan enfeksiyon bulaşma yoludur. Daha çok tropikal bölgelerde görülür. En önemli hastalığı sıtmadır.
Enfeksiyonların giriş yolları nelerdir?
Enfeksiyon etkeninin sağlam kişiye girme ve yayılma yoludur. Bazı mikroorganizmalar için bazı giriş yolları bulunur.
Bunlar:
- Tüberküloz, soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonların mikropları solunum sistemi yoluyla vücuda girerler.
- AIDS. Hepatit B virüsleri kan dolaşımı ya da diğer vücut sıvıları ile girerler.
- Bel soğukluğu, frengi etkenleri üreme organından girerler.
- Kuduz mikropları cilt birlikteliğinin bozulduğu yerde girerler.
Enfeksiyonlardan koruyucu önlemler
Enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkmasını ve ilerlemesini önlemek için birçok şey yapılabilir. Bunları şu şekilde sıralarız:
- Kapsamlı bağışlama: Enfeksiyon hastalıkları görülen bölgelere seyahat edenlerin veya göç edenlerin aşılanması, çocukluk ve yetişkinlik aşılarının tam ve eksiksiz yapılması gibi önlemler.
- Koruyucu ilaçlar: Hastalık ortaya çıkmadan önce hastalığa karşı olan ilaçların kullanılmalıdır. Ancak bilinçli kullanılmalıdır, aksi halde tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Örneğin korunma amaçlı antibiyotik kullanımı ancak tehlikeli enfeksiyonlarla karşılaşma riski taşıyan hastaların kullanması gerekir.
- Beslenme: Vücudumuz aldığı besinler sayesinde kendini koruma altına alabilir. Besin yoluyla alınan proteinler antikor üretir. İyi beslenmeyen kişi yeterince protein alamamasından dolayı vücudu enfeksiyonlara karşı yenik düşebilir. Bunun sonucunda hastalığa yakalanma riskini artırır.
- Çevresel koşullar: Yeterince temiz olmayan ortamdan her türlü enfeksiyon taşıyan zararlı organizmaların bize bulaşabilir. Bu yüzden yaşadığımız alanı temiz kullanalım.
- Hijyen: Enfeksiyondan korunmanın en önemli maddesidir. Bu sadece elimizi sabunla yıkamayla olacak bir temizlik değildir. Sabunla yıkamada önemlidir, ama temizlik kurallarına uymak ve cildimizi nemli tutarak vücudumuzun nemli kalmasını sağlayıp, hem cildimizde çatlak olmamasını önleriz, hem de nemli tutarak zararlı organizmaların girişini zorlaştırırız.
• Eller yemekten önce ve sonra, tuvaletten önce ve sonra, dışarıdan eve gelince sabun ve bol su ile 15-30 saniye iyice yıkanmalı,
• Kişisel temizliğe özen gösterilmeli,
• Öksürürken, aksırırken ağız kapatılmalı,
• Yerlere tükürülmemeli,
• Kâğıt mendil ya da kâğıt havlu kullanmaya özen gösterilmeli,
• İçme ve kullanma suyu ihtiyacı, şebeke suyundan karşılanmalı; şüpheli durumlarda içme suları kaynatılmalı,
• Çiğ yenen meyve ve sebzeler, akan su (musluk) altında iyice yıkandıktan sonra tüketilmeli,
• Gıdalar, olabildiğince taze tüketilmeli ve buzdolabında saklanmalı,
• Pastörize edilmiş ya da UHT yöntemi ile paketlenmiş uzun ömürlü sütler tüketilmeli, çiğ süt tüketilecekse, kaymak tuttuktan sonra karıştırılarak 5-7 dakika kaynatılmalı; daha sonra olabildiğince kısa sürede soğutulmalı,
• Et ve yumurtalar iyice pişirilmeli ve tüketilmelidir,
• Taze peynir tüketilmemeli, peynir yapıldıktan sonra en az üç ay tuzlu suda bekletilmeli,
• Aşı ile korunulabilen hastalıklara karşı aşı yaptırılmalıdır.
• Çiğ sütten yapılmış taze peynir tüketilmemeli, tuzlu suda üç ay bekletildikten sonra tüketilmeli,
• Şarbon şüphesi bulunan et ve deriye çıplak elle dokunmaktan kaçınılmalı,
• Çiğ köfte tüketilmemeli,
• Kedi, köpek gibi evcil hayvanlara kuduz aşısı yaptırılmalı,
• Şüpheli ısırıklarda yara sabunlu suyla iyice yıkanmalı, aşı yaptırılmalı,
• Kuduz şüpheli hayvan, resmi makamlara bildirilmeli, onların önerileri doğrultusunda hareket edilmeli,
• Kuş gribinden korunmak için hasta kanatlı hayvanlarla temas edilmemeli, etleri ve yumurtaları tüketilmemeli,
• Sağlıklı hayvan yetiştirilmeli, hayvanların sağlık kontrolleri yaptırılmalı,
” Eller; Yemeklerden önce ve sonra, Yemek hazırlamadan önce ve sonra, Diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce, Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce ve sonra, Kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra, Dışarıdan eve ve/veya işe geldikten onra, Hasta olan bir yakınımızı ziyaretten sonra, Yukarıdakilere uyan hiçbir iş yapılmasa bile gün içinde çeşitli saatlerde (her zaman temiz görünecek şekilde) 15-30 saniye yıkanmalıdır.
• Gıdaların, üretiminden tüketimine kadar bütün aşamalarında temiz olarak muhafaza edilmesine dikkat edilmeli,
• Pastörize ya da UHT tekniği ile paketlenmiş uzun ömürlü süt tüketilmeli,
Çiğ süt tüketilmemelidir. 5-7 dakika kaynatıldıktan sonra tüketilmelidir.
• Doğal tat ve kokusu değişmiş bozuk gıdalar tüketilmemeli,
• Kapağı bombeleşmiş ve kullanma süresi geçmiş konserve gibi gıdalar tüketilmemeli,
• Bessin zehirlenmesi (Botilusmus zehirlenmesi) gibi felç ve ölümlere neden olan hastalıklardan korunmak için konserve gibi gıdalar, iyice kaynatıldıktan sonra tüketilmeli,
• Karasinek ve hamam böceği gibi mekanik taşıyıcıların üreme koşulları ortadan kaldırılmalı,
• İçme ve kullanma suları temiz olmalı, şüpheli durumlarda içme suları kaynatılmalı,
• Toplu yerlerde (okul, kışla vb.), içme sularının muslukları ters çevrilmiş olarak takılmalı ve sular el değmeden içilmeli,
• Şebeke suyu boruları, kuyu ve tulumba gibi içme ve kullanma suları, hela çukurlarından en az 30 metre uzakta olmalı,
• Kuyu suları kimyasal ve mikrobiyolojik tahlilleri yapıldıktan sonra uygun ise kullanılmalı,
• Mutfak ve yemek atıkları gibi ıslak çöpler ayrı torbalarda toplanmalı ve alınma saatine yakın kapalı ortam içinde dışarı çıkarılmalı,
• Çöplük ve gübrelikler zararsız duruma getirilmeli, olabildiğince evlerden uzakta olmalıdır.
• El temizliği başta olmak üzere bireysel temizliğe özen gösterilmelidir.
• haşaratlarla, böceklerle mücadele edilmeli,
• Evlerin ve ahırların duvarları sıvanmalı ve badana yapılmalı,
• Özellikle yaz aylarında pencereler, sineklerin giremeyeceği biçimde tellenmeli,
• Kene ile temastan kaçınılmalı, hayvanların üzerindeki keneler çıplak elle temizlenmemeli, ezilmemeli ve patlatılmamalı,
• Kenelerin yaşama alanlarına (piknik alanlarına vs) gidenler, açık renkli giysileri giyinmeyi tercih etmeli, pantolon paçalarını çorap içine almalı, dönüşte vücut mutlaka kene yönünden kontrol edilmeli, özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar vücutlarını ve çocuklarının vücutlarını sık sık kene yönünden kontrol etmeli,
• Vücuda tutunan kene saptandığında en kısa sürede usulüne uygun çıkarılmalı,
• Keneler vücuttan uzaklaştırılırken kopartılmamalı, ezilmemeli ve patlatılmamalı,
• Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla, kenelerin üzerine sigara basmak veya kolonya ve gaz yağı dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalı,
• Hayvanlarda kene mücadelesi yapılmalı,
• Hayvanların ve insanların kanlarına ve vücut sıvılarına korunmasız temas edilmemeli,
• Kenelerin yaşam alanlarına (piknik alanlarına, kıra vs) gidildiğinde vücudun açıkta kalan kısımlarına böcek kovucu losyon sürülmeli,
Sonuç olarak kendi sağlığımızı düşünmeli ve temiz toplum içerisinde sağlıklı bir ömür geçirmeye gayret göstermeliyiz.
KAYNAK
Derlemeler